გიგანტური პანდები

 1999 wlis agvistoSi mTeli msoflios aRniSvnis sababi gaxda, huameis dabadeba sandiegos zooparkSi. daismis kiTxva ratom aris aseTi mRelvareba? mecnierebs sjeraT rom bunebaSi darCenilia 1000-mde goliaTi panda, romelic Tavisufalia, xolo zooparkSi ki 120-mde pandaa romlebic momvlelebis  zedamxedvelobis qveS arian. bambuki aris iSviaTi sakvebi  goliaTi pandebisaTvis. CineTSi gaanadgures bambukis tyeebi da am ganadgurebam gamoiwvia goliaTi pandebis gadaSeneba. Tu aravin Caereva isedac gadaSenebis piras myofi pandebi, sul gaqrebian Tu maT “TavSesafarSi” anu zooparkSi ar waiyvanen jiSis gadasarCenad. 

     ra aris gadaSeneba

   rac dedamiwa arsebobs mas Semdeg Zalian bevri mcenare da cxoveli gadaSenda. mecnierebis azriT gadaSeneba bunebrivi movelnaa da rodesac, erTi saxeoba gadaSendeba mis adgils meore ikavebs. es ganviTareba mimdinareobs milionobiT wlis manZilze.
   saxeoba romelic gadaSenda yvela gamqralia. paleonTologebi Seiswavlian Zvel Canawerebs da maT kargad ician is, rom saxeoba romelic gadaSenda sul gaqra. rodesac cxoveluri Tu mcenareuli naSTebi aRar arsebobs mecnierebi amtkiceben, rom esa Tu is jiSebi gadaSenebulia. isini imasac amtkiceben, rom cxoveli Tu mcenare romelic gadaSenda Tavidan aRar gaCenila. dedamiwis arsebobis manZilze cxovelebi da mcenareebi masobrivad gadaSendnen drois mokle periodSi. aseTi masobrivi gadaSenebebi moxda 5-jer. dResdReobiT Cven varT gadaSenebis 6 periodSi. aqac daismis kiTxva ram gamoiwvia amis moxdena warsulSi da ratom xdeba dRes?

                   ekosistema

yvela cocxali arseba, mcenare da cxoveli erTmaneTzea damokidebuli raTa gadarCnen.Eekosistemis nawilia- dawyebuli erTujrediani amebidan dinozavrebiT damTavrebuli. eseni arian cxovelebi romlebic erT samyaroSi cxovroben. organizmebi milionobiT wlis ganmavlobaSi ganicdian Seguebulobas gare samyarosTan anu garemosTan. rodesac ekosistemaSi raRac irRveva,  cocxali arseba akeTebs arCevans romelsac garemo sTavazobs an Seeguos an daiRupos. ekosistema aris jaWvi, romlis gawyvetis SemTxvevaSic is mTlianad qreba. magaliTad Tu erT-erTi mcenare gadaSendeba maSin, mcenareWamia cxovelic gadaSendeba. rodesac ekosistema irRveva es iwvevs masSi myofi zogierTi jiSis gadaSenebas. amis yvelaze axlo magaliTia bambukis tyis gaCexva CineTSi ris gamoc gadaSenebis pirasaa goliaTi panda. 

თარგმნა ელენე მუხიგულაშვილმა     (10 კლასი) 

გიგანტური პანდები

1999 წლის აგვისტოში, პანდა ჰუა მეის დაბადება, სან დიეგოს ზოოპარკში მსოფლიო ზეიმის მიზეზი გახდა. რამ გამოიწვია ასეთი მღელვარება? მეცნიერების აზრით სულ 1000 გიგანტური პანდა დარჩა ბუნებაში, ხოლო 120 -ტყვეობაში. ბამბუკი ერთადერთი მცენარეა, რომლითაც  პანდები ბუნებრივ გარემოში იკვებებიან; ის კი ძალიან იშვიათი მცენარეა. ბამბუკის ტყეების გაჩეხვამ, ჩინეთში გიგანტური პანდები გადაშენების პირას მიიყვანა. ჩარევის გარეშე მომავალში გიგანტური პანდები მხოლოდ ზოოპაკრში თუ დაიბადებიან.

 რა არის გადაშენება?  

 მრავალი სახეობის მცენარე და ცხოველი დედამიწის გაჩენიდან დღემდე გადაშენდა. ზოგი მეცნიერის აზრით, გადაშენება ბუნებრივი პროცესია, როდესაც ერთი სახეობა ქრება და მას სხვა ანაცვლებს. ეს განვითარება  მილიონი წლის განმავლობაში მიმდინარეობს და არსებების ბუნებრივ ნაირსახეობას ქმნის. დღესდღეობით ჩვენთვის ცნობილი სახეობების გარდა, კიდევ ათასობით სახეობა ცხოვრობდა მილიონობით წლის წინ, ხოლო გადაშენებული ჯიშები უკვე აღარ არსებობენ.

პალეონტოლოგებმა კი ეს ყოველივე იციან, ისინი ხომ მცენარეებისა და ცხოველების ნაშთებს შეისწავლიან. როცა ნაშთი აღარ მოიპოვება, მეცნიერები ასკვნიან, რომ ეს ჯიში  გადაშენედა. ერთხელ გადაშენებული ჯიშები კი ხელახლა აღარ იბადებიან. დედამიწის ისტორიის მანძილზე, ხუთჯერ მოხდა მასობრივი განადგურება. დღეს კი ჩვენ ვდგავართ მორიგი გადაშენების საფრთხის წინაშე. ჩნდება კითხვა: რატომ ხდებოდა ეს ადრე და რატომ ხდება ახლა?

 ეკოსისტემა

 ყველა ცოცხალი არსება სხვა არსებაზეა დამოკიდებული, რომ გადარჩეს. ყველა ორგანიზმი, დაწყებული ერთუჯრედიანი ამებიდან, დამთავრებული გოლიათი დინოზავრით, ეკოსისტემის ნაწილია. ისინი ამას გარემოსთან ადაპტაციით ახერხებენ. როდესაც რაღაც ირღვევა ეკოსისტემაში, ცოცხალი არსება ორიდან ერთს აკეთებს: ის ან ეგუება, ან ქრება. ერთი ცხოველის დაღუპვა იწვევს მასზე, როგორც საკვებზე დამოკიდებული სხვა ცხოველების დაღუპვასაც. სწორედ ეკოსისტემის დარღვა იწვევს გადაშენებას.

თარგმნა მარიამ ყიფიანმა          (9 კლასი)

გოლიათი პანდები

       1999 წლის აგვისტოში, დაიბადა  ჰუა მეი,  სან დიეგოს ზოოპარკში.  ეს იყო საბაბი რომ მთელი მსოფლიო აღნიშნავდა ამ მოვლენას. რატოა ასეთი მღელვარება. მეცნიერებს სჯერათ რომ 1 000 პანდა არის თავისუფლად დარჩენილი და 120 გალიაში. ბამბუკი არის ერთადერთი საკვები პანდებისთვის, ბუნებაში.  ჩინეთში ბამბუკის ტყეების განადგურებამ გამოიწვია პანდების გადაშენება.  ჩარევის გარეშე მხოლოდ დარჩებიან ზოოპარკის პანდები.

                                             რა არის გადაშენება?

       მცენარეები და ცხოველები  გადაშენების პროცესში არიან რაც დედამიწა არსებობს. ზოგ მეცნიერს სჯერა, რომ გადაშენება არის ბუნებრივი პროცესი. როდესაც ერთი სახეობა გაუჩინარდება მას ცვლის მეორე. ეს განვითარება მიმდინარეობს მილიონობით წლის მანძილზე. ეს ქმნის ბუნებრივ ბიოლოგიურ პროცესს.

ბევრი მცენარე და ცხოველი რომლებიც გადაშენების პროცესში იყო გამქრალია. პალეონთოლოგებმა იციან ეს ყველაფერი რადგან სწავლობენ ძველ ჩანაწერებს მცენარეებსა და ცხოველებზე. როდესაც ეს ნაშთები აღარ არსებობს, მეცნიერები ადასტურებენ რომ ჯიშები გადაშენდა. გადაშენებული მცენარე თუ ცხოველი მეორედ აღარ ჩნდება. დედამიწის ისტორიის განმავლობაში  ცხოველების და მცენარეების მასები გადაშენდნენ დროის მოკლე პერიოდში. ეს მასობრივი გადაშენება მოხდა 5-ჯერ, დღეს კი ჩვენ ვიმყოფებით გადაშენების მე-6 პერიოდში. რამ გამოიწვია ამის მოხდენა წარსულში და რატომ გრძელდება დღეს?    

                                                   ეკოსისტემა

       ყველა ცოცხალი არსება დამოკიდებულია სხვა ცოცხალ არსებაზე, იმიტომ რომ გადარჩეს. ცოცხალ არსებებს უწევს შეგუება ბუნებასთან. წინააღმდეგ შემთხვევაში ისინი დაიღუპებიან. ასევე დაიღუპებიან მასზე დამოკიდებული არსებები.  როდესაც ეკოსისტემაში ირგვევა რაღაც, ცოცხალი არსება აკეთებს ორიდან ერთს: ან ეგუება ცვლილებას ან კვდება. როდესაც ერთი ცხოველი ან მცენარე კვდება, სხვა არსებები რომლებიც მათზე არიან დამოკიდებულები შეიძლება დაიხოცონ. როდესაც ეკოსისტემაში რაიმე ირღვევა ეს იწვევს ცხოველებისა და მცენარეების გადაშენებას.  

თარგმნა ბაჩანა მიშველიძემ                (10 კლასი)